Booën

Wat bijdroeg aan de welvaart van Schoonebeek was het gebruik van de zogenaamde booën. De grote boeren uit het dorp hadden in het afgelegen beekdal een veestal of boo, waar in de zomer ossen werden geweid en gestald. Het vetweiden van ossen (vleesvee) was een belangrijke economische activiteit. Het slachtvee was voor de Hollandse en Duitse markt. In een boo konden 10 tot 20 ossen gestald worden, onder toezicht van een ‘boo-heer’, een jongeman uit het dorp. In de boo was daarvoor een kleine woonruimte ingericht. Van de tientallen booën zijn er maar twee overgebleven, Hekmans Boo en Willems Boo.

De booën zijn geheel uit eiken stijlen opgetrokken. De wanden bestaan uit stro vlechtwerk. Het woongedeelte bezit een wand die uit twijgen is gevlochten en daarna met klei is bepleisterd. Opmerkelijk is dat het vee in de boo op Friese wijze werd gestald, namelijk met de koppen tegen de muur met in het midden een pad en aan weerszijden een grup.

De booën dateren uit het zeer grijze verleden. Het kerkelijk archief van het bisdom Utrecht spreekt over booën aan het Schoonebeeker Diep rond het jaar 1500. Bekend is dat in de vorige eeuw de booën zijn verkocht aan boeren uit Emsland. De kopers braken de veehutten af en verkochten het bijbehorende land. Deze nieuwe eigenaren, veelal Duitsers, bouwden bij dat land dan een nieuwe boerderij. Vandaar ook de vele Duitse familienamen in Nieuw Schoonebeek. Twee eigenaren verkochten hun boo echter niet. Dat waren de families Wilms en Hekman, waaraan Schoonebeek het kostbare bezit dan nu ook aan te danken heeft. De Hekmans Boo stond oorspronkelijk ter hoogte van de Pandijk, nu nog goed herkenbaar aan de naambordjes langs de Europaweg en was de meest westelijk gelegen boo.

Eigenlijk verkeerde Hekmans Boo al in een uiterst slechte staat toen het gemeentebe­stuur in 1958 een voorlopig koopcontract met eigenaar Hekman sloot om hem te gaan restaureren. De ge­meenteraad oordeelde ‘de ravage’ echter geen geld waard en dus ging de koop niet door. Het college van Gedeputeerde Staten was het hiermee niet eens en deed wel zaken met de heer Hekman. De boo werd ge­demonteerd en in 1959 op­geslagen bij de Volkshoge­school Overcinge in Havel­te. Nadat het gebouw daar aanvankelijk herbouwd zou worden, werd in 1973 aan het gemeentebestuur van Schoonebeek subsidie verleend de Hekmans Boo te restaureren.

De Hekmans Boo werd in 1975 volgens oude stijl herbouwd aan de Burgemeester Osselaan ten noorden van het bestemmingsplan de Beeklanden in het centrum van Schoonebeek tegenover het NAM-gebouw, met de toen wel heel toepasselijke naam ‘De Boô’. Beide historische bouwwerken werden met lasten en lusten overgedragen aan Stichting ‘De Spiker’ en gerestaureerd onder toezicht van de afdeling Monumentenzorg van het Provinciaal Museum van Drenthe. Het stuk land eromheen werd omheind en bestemd voor begrazing door schapen. Zo werd de Hekmans Boo een schapen­stal.

Toen echter de nieuwe woonwijk Sand­berglanden in uitvoering kwam, bleek de boo maar liefst twee huisplaatsen in beslag te nemen. De Hek­mans Boo moest afgebroken of verplaatst worden, zo vond het gemeentebestuur en toen veehouderij bedrijf annex Zuivelfabriek Katshaar hiervan hoorde, bleken zij zeer geïnteres­seerd in de gebouwtjes. Zij zouden uitstekend passen in hun streven hun bedrijf ook een toeristisch oog­merk te geven.

Video afspelen

Zuivelfabriek Katshaar kwam al snel met de gemeente Schoonebeek tot overeenstemming en op 13 april 1996 werden de veestal en de hooischuur in hun geheel op vrachtwagens met opleggers ge­plaatst. Klik op de foto hiernaast om de verplaatsing te bekijken.
‘Onder grote be­langstelling van ongeveer het halve dorp’, zo schreef de Drentse Courant, volgde het transport naar Vlieg­huis. Bij de boerderij ge­plaatst, bleek het vervolg ook succesvol. De boo werd een ontvangstruimte en de hooischuur een kleine kin­derboerderij met konijnen, kippen en geiten, zodat de bezoekers kennis konden nemen van de bedrijfsactivi­teiten van Zuivelfabriek Katshaar. Jaarlijks kwamen er zo’n 8.000 toeristen op deze attracties af. Toen bleek dat de activi­teiten niet conform het be­stemmingsplan waren, verloor Hekmans Boo zijn nieuwe bestemming.

Hekmans Boo komt terug

De Hekmans Boo verhuisde op 13 april 1996 vanuit haar plaats in de wijk Sandberglanden naar Zuivelfabriek Katshaar ‘op Vlieghuis’. Na 25 jaar, om precies te zijn op zaterdag 19 juni 2021, kwam de Hekmans Boo echter terug naar Schoonebeek. Dat werd een groot en heel bijzondere operatie.

Video afspelen

Voorwerk en dan..
Een werkgroep bestaande uit Henry Eisen, Ruud Pat, René Wittendorp en Albert Rave was al langere tijd bezig met dit project. De pandemie in 2020 gooide echter roet in het eten wat de uitvoering betreft.
Het nadenken over de aanpak stopte echter niet. De bedoeling was dat het authentieke geraamte weer in zijn geheel zou worden verplaatst. Vanaf mei 2021 was een aantal vrijwilligers met de voorbereidingen bezig. Zo werden de wanden en de daken van de boo en de schuur verwijderd. Na de ontmanteling bleven alleen nog de geraamtes van Hekmans Boo over. Deze werden met balken en planken verstevigd en klaargemaakt voor transport. Begin juni 2021 waren de voorbereidingen voor het transport klaar. Hoe de verhuizing plaats moest vinden was nog onderwerp van gesprek. Dat er een dieplader aan te pas moest komen was al wel zeker, maar hoe het geraamte daar op moest worden gezet en af worden gehaald, kon twee kanten op.

Spectaculair
De werkgroep speelde met de gedachte om dit op een spectaculaire manier te gaan doen, namelijk met hand­kracht! Op deze manier kwam het oeroude ‘naober­schap’ weer helemaal tot zijn recht. Dat betekende echter wel dat er veel mensen op een relatief kleine ruimte aanwezig moesten zijn en de vraag was natuurlijk of dat al kon op die datum in verband met de pandemie. Lukte dat niet dan werd een kraan ingeschakeld.
Helaas bleek dat de pandemie toch roet in het eten gooide en de geraamtes met een kraan op de diepladers moesten worden gezet.
Op de gemeentegrens tussen Coevorden en Emmen werd de boo symbolisch overgedragen door wethouder Jeroen Huizing van gemeente Coevorden aan burgemeester Eric van Oosterhout van gemeente Emmen. De Hekmans Boo is voorlopig op het Emco­terrein aan de Albstraat neergezet in afwachting van de definitieve bestemming. Daar wordt de komende tijd over nagedacht, maar het is nog te vroeg om er iets concreets over te kunnen melden. Wordt vervolgd.